Towarzystwo Naukowe Płockie zaprasza na wystawę „Wielka Encyklopedia Francuska Diderota”. Wystawa zorganizowana została w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2011.
Wystawa czynna będzie od 12 do 16 września w godzinach 9.00- 15.00.
Encyklopedia albo Słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł nazywana jest w skrócie Wielką Encyklopedią Francuską lub Encyklopedią Diderota. Wydanie Encyklopedii było największym osiągnięciem naukowym i kulturalnym epoki oświecenia, kamieniem milowym w dziejach nauki. W zamierzeniu dzieło miało być wykładnią ideologii oświecenia i przedstawiać dorobek nauk przyrodniczych i społecznych oraz techniki i produkcji. Encyklopedia walczyła z zabobonami i nietolerancją. Krytykowała klerykalizm, fanatyzm religijny, absolutyzm i feudalizm. Dokonała przewrotu w świadomości ówczesnych ludzi, a zawarte w niej reformatorskie hasła utorowały drogę rewolucji francuskiej.
Encyklopedia była wydawana w Paryżu w latach 1751-1780. Całość liczyła 35 tomów obejmujących 17 tomów tekstu, 11 tomów ilustracji, 5 tomów suplementów i 2 tomy indeksów.
Redakcja dzieła spoczęła w rękach Denisa Diderota i Jeana d’Alemberta, jednak największy wpływ na kształtowanie treści i ostateczny kształt publikacji miał Diderot. To on dobierał autorów, ustalał hasła i dokonywał ostatecznej redakcji.
Grupę uczonych i myślicieli uczestniczących w tworzeniu tego dzieła nazwano encyklopedystami. Do najwybitniejszych należeli: Monteskiusz, Jan Jakub Rousseau, Wolter, Helwecjusz, Paul d’Holbach, Anne Robert Turgot, François Quesnay, André Le Breton (również wydawca) i inni.
Ukończenie Encyklopedii zajęło kilkadziesiąt lat i mimo trudności takich jak cenzura, czasowy zakaz druku, a nawet waśnie między autorami, okazała się wielkim sukcesem wydawniczym i miała kilka późniejszych wydań.
Biblioteka im. Zielińskich TNP posiada w swojej kolekcji edycję z Livourne wydawaną w latach 1770-1775. Zbiór liczy 17 tomów opracowanych haseł oraz 10 tomów ilustracji z objaśnieniami. Oprawione w jasną skórę woluminy in folio zachowały się do naszych czasów w świetnym stanie.
Na wystawie prezentujemy wybrane, widowiskowe plansze z rycinami ilustrującymi rozmaite dziedziny nauki, rzemiosła i sztuki. Niesłychanie precyzyjne, nasycone detalami sztychy wykonane w technice miedziorytu zasługują na uwagę ze względów zarówno poznawczych jak i estetycznych. Jednym z najciekawszych jest z pewnością polski akcent – obraz kopalni soli w Wieliczce zawarty w dziale „Mineralogia”.
W tworzeniu Wielkiej Encyklopedii Francuskiej swój skromny udział mają też Polacy. Autorem hasła Harpe – harfa jest Michał Kazimierz Ogiński – możny magnat, wielki hetman litewski, kontrkandydat Stanisława Poniatowskiego w walce o tron. W czasach młodości Ogiński przebywał we Francji. Wykazywał ogromny talent muzyczny. Na jego koncerty schodził cały Paryż. Grał na różnych instrumentach, ale ulubionym była harfa, do której wprowadził nawet innowację w postaci pedałów. Denis Diderot powierzył mu opracowanie hasła dotyczącego tego instrumentu. Ukazało się w 8. tomie Encyklopedii i zostało opatrzone następującą uwagą wydawców: „Niniejszy artykuł został dostarczony przez Pana hrabiego Hoghenski, który łaskawie pozwala, abyśmy wymieniając go na tym miejscu wyrazili mu publicznie naszą wdzięczność; jest on chyba najskromniejszym i najlepszym mistrzem gry na harfie. Łączy w swej grze znajomość najgłębszej i najświetniejszej harmonii ze szlachetnym smakiem człowieka dobrze urodzonego, który umiał wyzyskać swe wykształcenie, dostosowane do wysokiego pochodzenia”.
Być może Michał Ogiński jako przygodny współautor Encyklopedii przywiózł również jej pierwsze egzemplarze do Polski.
TNP
